De patiëntenrechtenwet in België is van groot belang om de rechten van de patiënt te waarborgen en de kwaliteit van de zorg te verbeteren. De wet is erop gericht om een duidelijke relatie tussen zorgverlener en patiënt te bevorderen, waarbij de patiënt actief betrokken wordt bij zijn of haar behandeling en beslissingen kan nemen over zijn of haar gezondheid.
Een goede communicatie tussen de zorgverlener en de patiënt is inderdaad essentieel voor kwalitatieve zorg. De zorgverlener moet de patiënt begrijpelijke informatie geven over zijn of haar gezondheid en de behandeling, en moet de patiënt in staat stellen om vragen te stellen en zijn of haar zorgen te uiten. Dit bevordert niet alleen de tevredenheid van de patiënt, maar ook de effectiviteit en veiligheid van de behandeling.
Daarnaast benadrukt de patiëntenrechtenwet ook het belang van privacy en de bescherming van persoonsgegevens van de patiënt. Dit draagt bij aan het vertrouwen van de patiënt in de zorgverlener en het zorgsysteem als geheel.
Modernisering van de wet op de patiëntenrechten
Vlaams Patiëntenplatform vzw
2 februari 2024
4 jaar na aanzet van Vlaams Patiëntenplatform is de vernieuwde wet patiëntenrechten nu goedgekeurd.
De wetswijziging komt er 22 jaar nadat de wet werd ingevoerd. “We zijn blij dat het eindelijk zo ver is. De gezondheidszorg evolueerde de afgelopen twee decennia sterk, dus een wetswijziging drong zich op.” zegt Else Tambuyzer, directeur van het VPP. “Daarom financierden we een evaluatie van de wet, organiseerden we een debat, namen we deel aan een hoorzitting … .
Het VPP stelt vast dat de geest van de wet, namelijk dat je als patiënt een heel aantal rechten hebt als je gezondheidszorg krijgt, behouden blijft. Je hebt onder meer recht op kwaliteitsvolle dienstverlening, recht op geïnformeerde toestemming en recht op bescherming van je privacy.
Beleidsmedewerker Annet Wauters: “Het VPP is blij om te zien dat in de wetswijziging het recht op kwaliteitsvolle zorg is uitgebreid met een recht op doelgerichte zorg. Dat gaat over levensdoelen, waarden en voorkeuren van patiënten die centraal moeten staan in hun zorg.” Het recht op vrije keuze van zorgverlener wordt ook uitgebreid. Om geïnformeerd te kiezen van welke zorgverlener jij zorg wil krijgen, zullen zorgverleners meer informatie over hun competenties beschikbaar moeten maken. Je kan dus als patiënt vragen aan een zorgverlener wat zijn beroepsbekwaamheid en ervaring zijn. Er wordt ook meer gewicht gegeven aan het belang van communicatie door het recht op informatieverstrekking meer te verduidelijken. De wet vraagt zorgverleners om voor bijkomende schriftelijke informatie te zorgen als ze dat nodig vinden. Bijvoorbeeld omdat de informatie complex is. Uiteraard kan je ook nog steeds zelf om schriftelijke informatie vragen.
Is elk knelpunt van de wet dan nu opgelost? Helaas niet. Een eerste voorbeeld daarvan is de hertekening van het klachtrecht. Beleidsmedewerker Thomas Deloffer: “We vragen met aandrang om ook hier op korte termijn werk van te maken. Patiënten moeten op elk moment weten waar zij terecht kunnen met een klacht en hebben recht op een sluitende klachtenbehandeling.” Daarnaast werd er gekozen om de rechten omtrent elektronische gegevensdeling en het elektronische patiëntendossier niet te regelen in deze wetswijziging. Het VPP begrijpt de complexiteit en snapt ook de keuze om dit in een parallelle wetgeving onder te brengen. Toch vraagt het VPP om dit werk op korte termijn te starten.
*Binnenkort zullen wij de onderstaande rechten aanpassen zodra deze aan ons beschikbaar worden gesteld.
De (huidige) wet bevat 8 verschillende elementen
-1- Het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening
De patiëntenrechtenwet in België garandeert dat elke patiënt de best mogelijke zorg ontvangt, gebaseerd op de medische kennis en beschikbare technologie, zonder enige vorm van discriminatie op basis van bijvoorbeeld sociale klasse, seksuele geaardheid of filosofische overtuiging.
Daarnaast wordt er ook aandacht besteed aan het voorkomen, behandelen en verzachten van lichamelijke en psychische pijn als integraal onderdeel van de behandeling van de patiënt.
Als patiënt heb je recht op respectvolle en gelijkwaardige behandeling door je zorgverlener. Dit betekent dat je zorgverlener vriendelijk en luisterbereid moet zijn, rekening houdt met wat je inbrengt, eerlijk is en je niet betuttelt. Daarnaast is het belangrijk dat de zorgverlener de tijd en autonomie van de patiënt respecteert en de patiënt als mens behandelt en niet alleen als patiënt.
Ook financiële draagkracht van de patiënt moet meegenomen worden in de behandeling. Dit betekent dat de zorgverlener rekening houdt met de financiële situatie van de patiënt en bijvoorbeeld geen onnodige kosten maakt. Dit is een onderdeel van het respecteren van de autonomie van de patiënt en het waarborgen van kwalitatieve en toegankelijke zorg voor iedereen.
Deskundige zorgverlening betekent dat de beste behandeling wordt voorgesteld zonder overbodige zorg of kosten. Ook betekent dit dat de zorgverlener goed opgeleid en voldoende bijgeschoold is.
-2- Het recht op vrije keuze van je zorgverlener
Als patiënt heb je het recht om vrij te kiezen welke zorgverlener je wilt raadplegen. Dit recht is opgenomen in de patiëntenrechtenwet in België. Het houdt in dat je vrij bent in je keuze van zorgverlener, zowel wat betreft de persoon als de instelling waar deze werkzaam is.
Het kiezen van een zorgverlener die bij jou past kan bijdragen aan een betere behandeling en zorgervaring. Het is daarom belangrijk dat dit recht gerespecteerd wordt en dat je als patiënt ook geïnformeerd wordt over de verschillende mogelijkheden en opties.
Er zijn enkele uitzonderingen op dit recht, zoals in geval van een noodsituatie waarbij je niet in staat bent om een keuze te maken. Ook kan het zijn dat bepaalde zorgverleners niet beschikbaar zijn binnen je verzekering of dat er specifieke regels gelden bij bepaalde behandelingen. Het is dus belangrijk om je hierover goed te informeren.
-3- Het recht op informatie over je gezondheidstoestand
Als patiënt heb je recht op informatie over je gezondheidstoestand. Dit recht is opgenomen in de patiëntenrechtenwet in België. Het houdt in dat je als patiënt het recht hebt om geïnformeerd te worden over je gezondheidstoestand, de voorgestelde onderzoeken, behandelingen en de mogelijke risico's en bijwerkingen.
Je zorgverlener moet deze informatie op een begrijpelijke manier aan je verstrekken en rekening houden met jouw specifieke situatie en achtergrond. Het is belangrijk dat je als patiënt actief betrokken wordt bij het behandelplan en dat je de informatie begrijpt en vragen kunt stellen. Bovendien kan je vragen dat de zorgverlener de informatie ook aan je vertrouwenspersoon meedeelt.
Daarnaast heb je als patiënt ook het recht om je medisch dossier in te zien en te corrigeren indien nodig. Dit kan bijdragen aan een beter inzicht in je gezondheidstoestand en kan helpen bij het nemen van beslissingen over je behandeling.
Het recht op informatie over je gezondheidstoestand is een belangrijk onderdeel van de patiëntenrechten en draagt bij aan een gelijkwaardige en respectvolle relatie tussen zorgverlener en patiënt.
-4- Het recht om klacht neer te leggen
Als patiënt heb je het recht om een klacht in te dienen indien je niet tevreden bent over de zorgverlening.
Je kunt een klacht indienen bij de ombudspersoon van het ziekenhuis of de zorginstelling waar je behandeld bent. Deze persoon kan bemiddelen tussen jou en de zorgverlener en zoeken naar een oplossing voor het probleem. Als dit niet lukt, kun je een klacht indienen bij de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.
Het is belangrijk om de klacht zo snel mogelijk in te dienen, zodat er snel actie kan worden ondernomen. Ook is het belangrijk om de klacht zo duidelijk mogelijk te formuleren en eventuele bewijsstukken mee te sturen.
Het indienen van een klacht is een recht van de patiënt en het is belangrijk dat dit recht gerespecteerd wordt. Het kan bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van de zorg en aan een betere communicatie en relatie tussen zorgverlener en patiënt.
-5- De rechten in verband met je patiëntendossier
Als patiënt heb je verschillende rechten met betrekking tot je patiëntendossier.
Allereerst heb je als patiënt het recht om je medisch dossier in te zien. Dit betekent dat je het recht hebt om te weten welke informatie er over jou is opgeslagen in je medisch dossier. Je kunt hiervoor een schriftelijk verzoek indienen bij je zorgverlener. De zorgverlener moet binnen 15 dagen reageren op je verzoek en je inzage verlenen in je dossier.
Daarnaast heb je het recht om een kopie te krijgen van je medisch dossier. Hier kunnen wel kosten aan verbonden zijn maar het eerste afschrift is gratis. Als er fouten of onjuistheden in je medisch dossier staan, heb je het recht om deze te laten corrigeren.
Het is belangrijk om te weten dat er ook beperkingen kunnen zijn aan het inzien of krijgen van een kopie van je medisch dossier. Zo kan bijvoorbeeld informatie worden achtergehouden als dit de privacy van andere personen schendt, als het medisch beroepsgeheim dit voorschrijft of als het de gezondheid of veiligheid van de patiënt kan schaden.
Het patiëntendossier is een belangrijk onderdeel van de zorgverlening en draagt bij aan een goede communicatie tussen zorgverlener en patiënt. Het kennen van je rechten met betrekking tot je patiëntendossier kan bijdragen aan een beter inzicht in je gezondheidstoestand en aan een betere communicatie en relatie met je zorgverlener.
-6- Het recht op geïnformeerde toestemming
Het recht op geïnformeerde toestemming is een belangrijk recht van patiënten en houdt in dat een patiënt het recht heeft om geïnformeerd te worden over de medische behandeling die hij/zij zal ondergaan en om daar toestemming voor te geven.
Een zorgverlener is verplicht om de patiënt op een begrijpelijke en volledige manier te informeren over de aard, het doel, de gevolgen, de risico's, de alternatieven en de verwachte resultaten van de voorgestelde behandeling. Hierbij moet rekening worden gehouden met de persoonlijke situatie en wensen van de patiënt.
Op basis van deze informatie kan de patiënt een weloverwogen beslissing nemen over de voorgestelde behandeling. Als de patiënt toestemming geeft, is dit een geïnformeerde toestemming. Als de patiënt geen toestemming geeft, kan de behandeling niet worden uitgevoerd.
Het recht op geïnformeerde toestemming is een belangrijk aspect van de patiëntenrechten, omdat het de patiënt in staat stelt om controle te hebben over zijn/haar eigen gezondheid en medische behandeling. Het draagt ook bij aan een betere communicatie tussen de patiënt en de zorgverlener en kan bijdragen aan een betere behandeluitkomst en patiënttevredenheid.
Als een patiënt niet in staat is om toestemming te geven voor een medische behandeling, bijvoorbeeld vanwege bewusteloosheid, een coma, een verstandelijke beperking of een psychische aandoening, kan een zorgverlener een beroep doen op de wettelijke regels omtrent wilsonbekwaamheid.
De zorgverlener moet dan alle noodzakelijk geachte behandelingen starten en op zoek gaan naar een vertegenwoordiger van de patiënt die de beslissing namens de patiënt kan nemen. Dit kan bijvoorbeeld een wettelijke vertegenwoordiger zijn, zoals een ouder, voogd of bewindvoerder, of een gemachtigde die door de patiënt is aangewezen.
Als er geen vertegenwoordiger beschikbaar is, dan moet de zorgverlener de beslissing nemen die in het belang is van de patiënt en die zo dicht mogelijk bij de wensen van de patiënt ligt. Hierbij moet de zorgverlener rekening houden met de omstandigheden en de ernst van de situatie.
-7- Het recht op een pijnbehandeling
Als patiënt heb je recht op een adequate behandeling van pijn. Dit betekent dat de zorgverlener er alles aan moet doen om de pijn te verminderen of te verlichten, rekening houdend met de oorzaak van de pijn en de wensen en behoeften van de patiënt. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van diverse pijnbehandelingen, zoals medicatie, fysiotherapie, psychologische behandeling, alternatieve behandelingen en palliatieve zorg.
Het recht op een adequate pijnbehandeling is een belangrijk onderdeel van het recht op goede en kwalitatieve gezondheidszorg. Onbehandelde of inadequaat behandelde pijn kan leiden tot onnodig lijden, verminderde kwaliteit van leven en kan de genezing of het herstelproces belemmeren.
-8- Het recht op bescherming van je persoonlijke levenssfeer
Als patiënt heb je recht op bescherming van je persoonlijke levenssfeer en privacy. Dit houdt in dat de zorgverlener vertrouwelijk om moet gaan met alle informatie die je met hem/haar deelt in het kader van je medische behandeling. Deze informatie moet veilig worden opgeslagen en mag alleen worden gedeeld met andere zorgverleners of derden als daar een goede reden voor is, bijvoorbeeld als het nodig is voor je behandeling of als het wettelijk verplicht is.
Daarnaast heb je als patiënt ook het recht om te weten welke informatie er over jou wordt bewaard en wie er toegang heeft tot deze informatie. Je hebt het recht om deze informatie in te zien en eventuele fouten te corrigeren.
De bescherming van je persoonlijke levenssfeer is niet alleen van belang voor je eigen privacy, maar kan ook bijdragen aan een betere kwaliteit van zorg. Als je vertrouwen hebt in de zorgverlener en erop kunt vertrouwen dat je informatie veilig is, kun je open en eerlijk communiceren over je gezondheid en kan de zorgverlener je beter helpen.
Als patiënt heb je bovendien het recht op respect voor je intimiteit en privacy tijdens je zorgproces. Dit houdt onder meer in dat er alleen mensen aanwezig mogen zijn die een professionele reden hebben om bij het onderzoek of de behandeling aanwezig te zijn. Hierbij moet er rekening worden gehouden met de persoonlijke wensen en grenzen van de patiënt.
Indien er bijvoorbeeld studenten aanwezig zijn bij een consultatie of onderzoek, dan dient de zorgverlener altijd eerst toestemming te vragen aan de patiënt. Het is belangrijk dat de patiënt hierin een vrije keuze heeft en zonder druk of dwang zijn of haar beslissing kan nemen. Als de patiënt geen toestemming geeft, dan dienen de studenten de ruimte te verlaten.